istanbul – fatih camii haziresinde
Osmanlı devrinin 114. şeyhülislamıdır.
1804’de Çorum’un Mecitözü ilçesinde Mustafa Efendi’nin oğlu olarak doğdu, llköğrenimini Amasya’da yaptıktan sonra orta ve yüksek öğrenim için Konya’ya gitti. Eğitimini tamamladıktan sonra geldiği Istanbul’da 1835’de müderris oldu. 1861’de İstanbul Kadılığı Bab naipliği’ne (kadı vekili) getirildi. 1864’te Mahreç Mevleviyeti’ne yükseltildi. 1865’te Kassam-ı askerilik görevine, 1866’da Fetva Eminliği’ne (Fetva işleriyle meşgul olan dairenin başkanı) atandı. Kendisine 1867’de Mekke, 1868’de de Istanbul payesi verildi. 1870’de Hac dönüşü Mecelle Cemiyeti üyeliğine getirildi. Burada Ahmed Cevdet Paşa’yla uzun süre birlikte çalıştı. 1873’de Anadolu Kadıaskeri oldu. 1877’de açılan Birinci Meclis-i Mebusan’a ayan azası olarak girdi.
1877’de Sultan II. Abdülhamid tarafından şeyhülislamlığa getirildi. 8 ay 23 gün kadar şeyhülislamlık yapan Halil Efendi, 1878’de azledildi, Azline sebep olarak Fetva Emini iken, Sultan Abdülaziz’in hal’i için gerekli Fetvayı hazırlaması gösterilmektedir. Halil Efendi bu dönemde birçok idari ve siyasi toplantıya katılmış, önemli kararların alınmasında rol oynamıştır. Özellikle Sultan Abdülaziz’in hal’ine dair Fetvayı Midhat Paşa’nın istesi üzerine hazırladığı, Cevdet Paşa’nın Ma’ruzat adlı eserinde yazılıdır.
Ahmed Cevdet Paşa, yakından tanıdığı Halil Efendi’yi ulemadan bir zat olduğu halde “umür-ı hariciyesi kıt”, çocuk gibi her şeye aldanan ve devlet erkanı tarafından aldatılabileceğine ihtimal vermeyen saf, kişiliği zayıf bir kimse olarak tanımlamaktadır. Ayan azalıgı görevi devam ederken 1880’de Istanbul’da vefat etti. Fatih Camii Hazîresi’ne defnedildi. Ahmed Cevdet Paşa’ya da hocalık etmiş olan Halil Efendi, fıkıh bilgisi yüksek bir kişi idi. Murassa Mecidî ve Birinci dereceden Osmani nişanlarıyla ödüllendirilen Amasyevî Kara Halil Efendi’nin din ve şeriat üzerine yazılmış edebî taşlama yazıları ve telif eserleri vardır.
 |
Hüve’l-Hayyü La-yemüt
Esatize-i izam ve fukaha-yı benamdan Şeyhü’l-islam-ı esbak Amasyevi es-Seyyid Halîl Efendi’nin rühuna ve kaffe-i ehl-i iman ervahına Fatiha. Fî 27 Muharrem sene 1298 Çarşamba O, ölümsüz diridir. Büyük üstadlardan ve tanınmış fıkıh bilginlerinden ve eski şeyhülislamlardan Amasyalı Seyyid Halil Efendi’nin ruhuna ve bütün müminlerin ruhlarına Fatiha. 30 Aralık 1880 Çarşamba |
Kaynak ; Türk Kültür ve Medeniyet Tarihinde Fatih Külliyesi , Ali Rıza Özcan , İBB yayınları
