erzurum – derviş ağa camii
Hacı Bektaş oğlu Derviş Hacı İbrahim Ağa 17. yüzyıl sonu 18.yüzyıl başlarında hayat sürmüş, Erzurum’un yetiştirdiği, sanatkar ve kundura işleriyle uğraşan bir sofidir. Derviş Ağanın mezarı Gülahmet caddesinde, 1717 yılında yaptırdığı, kendi adını taşıyan Derviş Ağa Camiinin haremine girişte sol taraftaki küçük hazirededir. Mevlevi tarikatına mensup kimselerin başlarına giydikleri özel bir başlık olan Mevlevi sikkesi Derviş Ağa Haziresinde bulunan Said Efendi ve Hacı Mehmed Efendi’nin mezarlarına ait baş şahidelerin üst bölümlerinde karşımıza çıkar. 35-40 kadar kabrin yer aldığı bu hazirenin ortasında bulunan İbrahim Ağa’nın mezarı baldaken tarzı bir türbe ile çevrilmiştir. Türbeyi dört sütun üstünde yükselen bir kubbe örtmektedir. Kitabesi şöyledir.
El Hac Derviş eyledi sad hayf kim tayy-i mekan
Cilvegahın eyle Ya Rabbi anın bağ-ı cinan
Bilmediler kıymetin bir durr-i bi- hemta idi
Etti ağuş-i sadefde akibet kendin nihan
Yaptı birkaç cami-i Pakize-i beyt-i Kerim
Beş vakitte ruhuna tespih eder nice kesan
Her menarı kandil-efruz Mahşere gittikde ol
Şatır-ı zerrin-i kemerdir pişgahında revan
Hem bir iki çeşme bünyad etti İskender-revan
Didiler ab-ı hayatı itti kim atşanesi
Nice cisr etti bina ol Hacı Bektaş-zade kim
İtti dervişane hayrat oldu inşa nice can
Guş edüp fevtin düa birle Didim tarihini
Hacı İbrahim’e Bari ide nari Gülistan
Sene: H.1149 – M. 1737
Bu kitabeye göre, ayrıca Gümrük Camiini ve daha başka çeşmeler, köprüler yaptırmış olduğunu öğreniriz. 1726 M. tarihli Derviş Ağa vakfiyesinin düzenleniş tarihinden birkaç yıl önce yaptırılmış olan Gümrük Hanı batısındaki hamamla birlikte Gümrük Camii akarlarındandır Erzurum hanları içerisinde Rüstem Paşa Kervansarayından sonra en düzenli plana sahip olan bu han, 2005–2006 yılında Erzurum Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından kapsamlı bir şekilde onarılmıştır. Saray Hamamı da denilen Emir Şeyh Mahallesindeki hamamın giriş kapısı üzerindeki mermer kitabeye göre 1119 H.- 1707 M. tarihinde yaptırmıştır.
“Yapup Derviş Ağa Ferzend-i yekta
Bu hamam-ı Lâtifi etti ihya
Ne hamam-ı ferah bahşaki oldu
Selim mevki-i makbul-i ara
Binası-dil-küşa tarhı dil ara
Ayni söyledim itmamına tarih
Havası hoş hamam-ı ziba 1119”
“Serçeme çayının devamında Tosik ve Yesmeçöl dağları arasındaki sıkışan yerde civankaşı gibi kurulmuş bir köprü, adını yaptırandan alır. Derviş Ağa Köprüsü 1703 yılında, buraya Kuzgun köyü köprüsü de derlermiş.” Pek düzgün olmayan bir hatla dört satır halinde yazılmış olan kitabesinde,
Bir altın ola beher taşı
Boyunca görenler hayır dua
Hayn sahibi Derviş Ağa
Sene 1115 (1703).
ifadeler yer almaktadır.
Kaynak ; Erzurum Evliyaları , Abdulhalim Durma