Trabzon – dernekpazarı – kondu köyünde evinin bahçesinde
Gümüşhanevi halifelerinden olan ve halk arasında “Kondulu Hacı Yusuf Efendi” diye anılan ve bilinen Yusuf Şevki Efendi, Trabzon-Dernekpazarı ilçesinin Kondu köyü, Ekşiali mahallesi”nde, 1840’ta dünyaya gelmiştir. Doğum tarihi ile ilgili kaynaklarda değişik rakamlar vardır. Ancak, 1903 yılında 63 yaşında iken vefat ettiğine göre en sağlıklı doğum yılı 1840 olmuş olur. Babası, doğduğu mahalle olan Ekşiali mahallesini kuran, Ekşiali soyundan marangoz ustası Hasan Efendi idi. Hasan usta, üç oğlunu okutabilmek için gündüz başkalarına çalışır, gece kendi evini yapardı. Dedesinin adı ise Ali Efendi’dir.
Tahsili
Yusuf Şevki Efendi, ilköğrenimini ağabeyi Mahmud Efendi’den alır. Çevrede bulunan diğer Of alimlerinden de dini eğitim alır. Daha sonra, büyük din alimi olan meşhur Gümüşhanevi Ahmed Ziyaüddin Efendi’nin öğrencisi olur. Ondan okuyup icazet aldıktan sonra Of’ta müderrislik yapmıştır.
Kendi köyünde kurduğu medresede 40 yıl müderrislik, Of’ta müftülük, Samsun İdadisinde öğretmenlik yapmıştır. Devrinin en büyük alimlerinden ve şeyhlerinden ve Gümüşhanevi Ahmed Ziyaüddin hazretlerinin önde gelen halifelerinden biri idi… Türkiye çapında büyük şöhreti vardı. Devrinin padişahı ile mektuplaşırdı.
Yusuf Şevki Efendi’nin yolunu, son devrin büyük müderris ve şeyhlerinden Çaykaralı Hacı Ferşad Efendi devam ettirmiştir. Şeyhine damat olan Hacı Ferşad Efendi de Gümüşhanevi Tekkesi’ne bağlı büyük şeyhlerden biri idi Kondulu Hacı Yusuf Efendi, Of’ta doğmuş olmasına rağmen İstanbul’da yetişmiş, Mısır’da El-Ezher Üniversitesi’nden mezun olmuş ve oradan icazet almıştır. Mısır, Suriye ve Hicaz’da uzun yıllar kalmış ve oralarda ders vermiş, talebe yetiştirmiştir. Mekke, Medine ve Musul bölgelerinde bilhassa, bir hayli talebe yetiştirmiştir. Yusuf Şevki Efendi, Bayburt’ta (Yakudiye), Samsun’da ve Trabzon Araklı’da birer cami yaptırmıştır. 1897 yılında Osmanlı Yunan Savaşına gönüllü olarak katılıp savaşmıştır.
Of ve çevresinde, o devirlerde bulunan bütün müderrisler, alimler, mürşid ve şeyhler, ya doğrudan doğruya veya dolaylı olarak Hacı Yusuf Efendi’den icazet, halifelik veya feyiz almışlardır. Çaykara Yeşilalan köyünden Hacı Mehmet Nuri Efendi’ye verdiği icazetnameye bastığı 1293 (1877) tarihli mühründeki mahlası “Raci’l feyzi’l ebedi Yusuf ibni Hasan El – Halidi” dir.
Eserleri
Kondulu Hacı Yusuf Efendi’nin yazmış olduğu eserlerinin bir kısmı basılmış, bir kısmı basılmamıştır. Hocası Gümüşhanevi’nin 1894 yılında vefatından sonra, kendi ölümüne kadar, kendi köyü olan Kondu ve Holaysa (Yeşilalan) köylerindeki medreselerde, hocasının meşhur Ramuz el-Ehadis adlı kitabını okuttu ve fırsat buldukça 40 günlük Erbain’lere (halvetlere) giriyordu.
1. Rubu’ul – Müceyyeb adlı eserinde “vakit ölçer” aletinin yapımını ve kullanımını anlatmaktadır. Önemli bir eserdir.
2. Hadiyyetü’z-Zakirin ve Hüccetü’s-Salikin adlı eseri Mısır’da Bulak matbaasında 1887’de (H. 1303) basılmıştır. Arapça risale şeklinde olup 60 sayfadır. Eserde fasih ve kolay anlaşılır bir dil kullanılmıştır.
İlmi Şahsiyeti
Talebelerinin beyanına göre, Hacı Yusuf Efendi, hocasının emriyle Nakşibendiliği yaymak üzere Mısır’a gönderilmiş ve kendisinden şüphe edilerek hapse atılmıştır. Anılan eseri hapiste iken yazmıştır. Mahkemeye çıkarılınca bu risaleyi mahkemeye vermiş, mahkeme eseri incelemiş ve ilmi bulmuştur. Bunun üzerine hoca serbest bırakılmıştır.
Eserde, tarikat uygulamalarında yapılan veya yapılabilecek itirazları, tasavvufi bahisleri çok geniş bir şekilde, sahih kaynaklara atıflar yaparak izah etmiştir. Nakşibendi tarikatının şartları, meşrutiyeti, istimdat ve istianenin caiz oluşu, Peygamber ve velilerle tevessülün caiz oluşunu delilleriyle birlikte açıklamıştır. Meşayihten zikir dersi alma, biat ve musafaha, kadınlardan biat alma, kadınlara ve avama zikir dersi verme, müridlere teveccüh, cehri ve hafi zikir, cemiyet ve cemaatle zikir, hatme ve halka, zikirde sayı belirtilme, ders almamış olanların hatmeye alınmaması, zikir ve hatme sırasında gözlerin kapatılması, zikir, tehlil ve Peygamber (s.a.v.) Efendimiz’e salat-ü selamda sesin yükseltilmesi, kaza borcu olanların nafilelerle meşgul olması, bunun caiz oluşunun açıklanması, hatme adabı ve erkanı, sonunda dua yapılması, te ganni gibi konuları, delilleri, hikmetleri ve meşrutiyeti ayet, hadis ve Ehl-i Sün n et imam ve alimlerin görüşlerine dayalı bilgiler vererek, tasavvufçulara duyulan şüpheleri gidermek ve inkarları önlemek gibi konuları işlemekte ve içermektedir. Çeşitli konularda ve bilhassa tasavvuf sahasında önemli bir kaynak eserdir.
Kondulu Hacı Yusuf Şevki Efendi‘nin hayatında kendisine bağlanan, feyz alan, sonradan da damadı olan, Çaykara Holaysa (Yeşilalan) köyünden, devrinin Reisü’l-Ulema’sı, zamanının en büyük alim ve şeyhi meşhur Hacı Ferşad Efendi’den sonra, tanınmış ilim ve irşad abideleri de ona bağlanmışlardır. Çaykara’da müderris, mürşid Hacı Hasan Rami Yavuz Efendi, Türkiye çapında ünlü kıraat alimi Of’un Bölümlü (Cıfaruksa) beldesinden Hacı Mehmed Rüştü Aşıkkutlu Efendi, yine Of’tan Çalekli Hacı Dursun Fevzi Güven Efendi, Samsun’da meşhur Açık baş Hacı Ömer Efendi O’na mensup olan önemli kişiler arasında yer alırlar.
Vefatı
Hacı Yusuf Efendi’nin tarikat yolunu, oğlu Ali Galip Yücel (Kondulu Hacı Ali Efendi) Amasya ili Suluova ilçesinde uzun yıllar devam ettirmiş, buradaki imamlık görevinden emekli olduktan sonra da doğum yeri olan kendi (Kondu) köyünde, vefat tarihi olan 1993 yılına kadar devam ettirmiştir. Babası Hacı Yusuf Efendi, doğduğu Kondu köyünde 1903 tarihinde 63 yaşında vefat etmiştir. Kabri evinin altında, tarlasının kenarındadır. Hepsine gani gani rahmetler okur. Şefaatlerini diliyorum.
Kaynak ; Yolumuzu Aydınlatanlar -2 , Yahya Kutluoğlu , İbb Yayınları
Fotoğraflar Hacı Ferşad efendi facebook sayfasından alınmıştır