Bursa – Veled-i Habib camii bitişiğinde

Mehmed Emin Efendi, 1140/1727 yılında Kerkük’te doğmuştur. Medrese ilimlerini tahsil etmiş, babasının vefatından sonra Urfa’ya amcasının yanına gelmiştir. Urfa’da divan katipliğine tayin olunmuş, aynı zamanda Hemevîzade Şeyh Abdünnebi Efendi’ye intisab etmiş ve icazet almıştır. Şeyh Efendi kendisine İstanbul’a gitmesini tavsiye etmiş, Mehmed Emin Efendi de bir yıl Halep’te kaldıktan sonra, önce Diyarbakır’a sonra da İstanbul’a gelmiştir. İstanbul’da Ragıp Paşa yanında katiplik yaparken, Neccarzade Hacı Rıza Efendi’nin halifesi, Kalekapısı Mevlevîhanesi postnişini Tazıcıbaşızade Mehmed Âgâh Efendiye intisab etmiş, hilâfet aldıktan sonra şeyhin torunuyla evlenmiş ve Kalekapısı civarında bir evde mürîdleriyle ilgilenmiştir.

Mehmed Emin Efendi, 1193/1779’da Bursa’ya gelmiş, Hisar’da Şehadet Camii yakınında, Sarızade konağını satın almış ve bir müddet mürîdlerine burada sohbette bulunmuştur. Bir kaç yıl sonra İstanbul’a dönmüş fakat zaman zaman Bursa’ya gelmiş, 1216/1801 yılında dördüncü defa Bursa’ya gelişinde de Veled-i Habib Mescidine minber yaptırarak cami hâline getirmiş, bir kütüphane kurmuş, hemen yanındaki Hacı Abdullah Ağa konağını satın almış, bazı ilaveler de yaparak Nakşibendî dergâhı haline getirmiştir. 1219/1804 yılında İstanbul’a dönmüş, Ayazağa Sarayına yerleşmiş, burada günden güne şöhreti artmış fakat, 1222/1807’de Sultan Selim tahttan indirilince, siyasi karışıklıkların da tesiriyle yine Bursa’ya dönmüştür. 1228/1813 yılında vefat etmiş ve tekke civarında yaptırılan türbeye defnedilmiştir. Tekke, ibadethane ve kütüphanesiyle birlikte Sultan Abdülmecid tarafından 1848 yılında tamir ettirilmiştir. Bursa Dergâhları’nda Mehmed Emin Efendi’nin Mergubü’s-Sâlikîn isimli bir eserinin olduğundan bahsedilmekte ise de bu eser, halifelerinden Abdüllatif Efendi tarafından kaleme alınan sohbetler olmalıdır.

Halifeleri
Mehmed Emin Efendi, eser yazmak yerine insan yetiştirmeyi tercih eden mutasavvıflardandır. Halifelerinden tespit edilenler şöyle sıralanabilir:

1. Ahmed Gazzî Dergâhı Şeyhi Abdüllatif Efendi: Ahmed Gazzî Dergâhı’nın üçüncü postnişini olan Abdüllatif Efendi ilk tahsilini, devrin meşhur alimlerinden Ebubekir Efendi, Ali Behcet Efendi ve Ali Sadık Baba’dan tamamladıktan sonra, tekkenin ikinci postnişini ve dedesi Mustafa Nesib Efendi’den Celvetî ve Emin Efendi’den Nakşî icazeti almış, tekkede Hatm-i Hacegân da icra etmiştir. Şeyh, Bursa’nın en çok eser veren mutasavvıflarındandır

2. Eşrefzade Dergâhı Şeyhi Necmeddin Efendi: Tekkenin on ikinci postnişini olan Necmeddin Efendi, kardeşi Safiyyüddin Efendi’nin vefatından sonra müstakil olarak şeyhliğe devam etmiş, 15 yıl şeyhlik yaptıktan sonra 1218/1803 yılında vefat etmiştir. Emin Efendi’den hilâfet almasına rağmen tekkede Eşrefî ayini yaptırmaya devam etmiştir.

3. Emirsultan Dergâhı Şeyhi Hacı Ahmed Efendi: Yağcızade Hacı Ahmed Efendi olarak bilinmektedir. Tekkenin yirminci postnişinidir, 1261/ 1845’de vefat etmiş tekke haziresine defnedilmiştir. Hacı Ahmed Efendi’den sonra Emirsultan Dergâhı Nakşî dergâhı hâline gelmiştir.

4. Münzevî Dergâhı Şeyhi Mehmed Emin Efendi: Dergâhın dördüncü postnişinidir. Üçüncü postnişin Ahmed Efendi de Emin Efendi’nin halifelerindendir.

5. Üsküdar Selimiye Dergâhı Şeyhi Ali Behcet Efendi

6. Mesnevîhan Hoca Hüsam Efendi: İstanbullu olup 1280/1863’te vefat etmiştir. Mesnevî’nin başından bazı beyitleri, Buharî’nin baştan on beş cüzünü ve Tirmizi’nin Şemail-i Şerif’ini şerh etmiştir.

Bu isimlerden başka, Bakırcılar Kethüdası Nüzhet Osman Efendi, Kaltakcızade Halil Efendi, Neşet Efendi, Mustafa Vahyi Efendi, Bekir Efendi, Hasan Efendi ve Keşfî Efendi de Mehmed Emin Efendi’den hilâfet alanlar Arasındadır.

Eminiyye Dergâhın Postnişinleri
Eminiyye Dergâhı’na Emin Efendi’den sonra oğlu Ubeydullah Efendi postnişin olmuşsa da aynı yıl İstanbul’da vefat etmiştir. Daha sonra Dergâh’a Keşfî Efendi postnişin olmuştur. Kırımlı olan Keşfî Efendi, memleketinde ilk tahsilini yaptıktan sonra İstanbul’a gelmiş, tasavvufa meylederek, Mehmed Emin Efendi’ye intisab etmiş, 25 yıl hizmetinde bulunmuş, icazet almış ve Dergâh’ta 8 sene vekâleten şeyhlik yapmıştır. 1223/1818’de vefat edip tekke haziresine defnedilmiştir. Pek çok kitabını Ulucami Kütüphanesine vakfetmiştir. Dördüncü postnişin Mehmed Emin Efendi’den sonra Ahmed Bahaeddin Efendi babasının yerine postnişin olmuş, 1293/1876 yılında toplanan Meclis-i Mebusan’da Reis Vekilliğine seçilmiş ve 1313/1876’da vefat etmiştir. Dergâh’ta 1334/1915’te vefat eden Mehmed Agah Efendi’den sonra, son postnişin Reşad Efendizade Rauf Bey olmuştur.

Kaynak ; Bursa’da Tarikatlar ve Tekkeler , Mustafa Kara , Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları , 2012