İstanbul – Fatih camii haziresinde

Özellikle usûl-i fıkıhtaki ihtisası ile bilinen Tikveşli Yusuf Ziyaeddin Efendi, Ribalzâde el-Hâc Hüseyin Efendi’nin oğlu olup Selanik Vilayeti’nin Tikveş kazasında 1830 yılında dünyaya gelmiştir. Ecdadı aslen Adana’nın İçel sancağından olup hicret ederek Tikveş’e iskân olunmuştur.İlk tahsilini memleketinde yaptıktan sonra 1853 yılında İstanbul’a gelerek Serezli Hâfız Seyyid Efendi’nin derslerine devam etti. Daha sonra meşhur Giritli Ali Fikri Efendi’nin derslerine devam ederek icazet aldı. Ayrıca hocasının üstadı Şeyh Muhammed Ali et Temimî (ölümü 1871) –ki meşhur müfessir Alusî’nin talebesidir .Merhumdan iki sene kadar Mutavvel okudu. Diğer taraftan zamanın üstadı küllü reisü’l kurra büyük âlim Muhammed Gâlib Efendi’nin dersine devam ederek  Telvih  ve Mutavvel okudu.

Ayrıca ulemadan Yakovalı Ali Efendi’den icazet aldı. 27 Şubat 1860’da uhdesine İbtida Hâric İstanbul müderrisliği tevcih olunarak Fatih Camii’nde derse çıktı. Celâl ve Mir’ât  okutarak 1910 yılına kadar iki kez icazet verdi.

Yusuf Ziyaeddin Efendi’nin icazet verdiği talebeler arasında Hâlis Efendi, Serezli Hacı Mustafa Nuri Efendi, Taşköprülü Abdullah Rüşdî Efendi, meşhur vaizlerden Manastırlı İsmail Hakkı Efendi, Manisalı Hoca Emin Efendi, doktor ve feylesof Ödemişli Mustafa Fehmi Efendi gibi birçok büyük âlim vardır ve hepsi Tikveşli’nin önünde diz kırıp ilim öğrenmiştir.

1909 yılına kadar Harbiye Nezareti’nde  Şifa i Şerif kârîliği yaptı. Reîsü’l ulemâ ünvanını alan Tikveşli, Huzur Dersleri’ne 1866 – 1873 yıllar arasında muhatab, 1874 Eylül 1908 yılları arasında da mukarrir olarak katıldı. Uhdesindeki müderrislik rütbesi 1871 yılında Hâmise Süleymaniye’ye, 1876’da ise Süleymaniye’ye terfi olunmuş, 1900’de ise Rumeli Kazaskerliği tevcih olunmuştur. Birinci rütbeden Nişan Osmanî’ye  sahiptir.

Yusuf Ziyaeddin Efendi, zaman zaman kritik görevler üstlenmekten geri durmamıştır. Rumeli vilayetindeki uygulamalara karşı çıkanların meydana getirdikleri karışıklıkları önlemek için 31 Mart 1903’te gönderilen heyet nâsıhanın reisliğini deruhde etmesi ve bölgeye giderek vazifesini icra etmesi bu cümledendir.

Yusuf Ziyaeddin Efendi aynı zamanda ilk Osmanlı Meclis i Mebusân’ına İstanbul mebusu olarak girmiştir. 80 Müslüman ve 50 gayrimüslim milletvekilinden oluşan ilk Osmanlı Parlamentosu 19 Mart 1877 tarihinde padişahın huzurunda ilk oturumunu yaptığında payitahtı temsil eden 10 mebusdan biri Yusuf Ziyaedin Efendi idi.

Reisü’l Ulemâ Tikveşli Yusuf Ziyaeddin Efendi, 12 Kasım 1920’de İstanbul’da vefat etti.  Fatih Cami-i şerifi haziresine defnedildi. Ölümü özellikle medrese çevrelerinde derin üzüntüye sebep olan Tikveşli Yusuf Ziyaeddin Efendi hakkında Üsküplü Hocazade bir yazı yazmıştır.

Kabri şerif Kitabesi

Kaynak ;

1- Türk Kültür ve Medeniyet Tarihinde Fatih Külliyesi , Ali Rıza Özcan , İBB yayınları
2- Osmed dergisi , Vol. 4 Issu 6 , Kasım hızlı